Agaat in sieraden
Wat is Agaat?
De naam agaat is afgeleid van de Agathes, een rivier in Sicilië. Het is een gestreepte chalcedoon (een halfedelsteen met een variëteit van het minerale kwarts) met concentrische lagen die soms doorgroeit door opaalmateriaal. De kwartsvezels staan loodrecht op de afzonderlijke banden. Deze banden kunnen éénkleurig zijn maar hebben vaak verschillende kleuren.
Agaten uit de vroegere Duitse afzettingen hadden een variatie aan kleuren van zacht tot felle kleuren en vooral roze, rode en bruinachtige kleuren. Daarentegen zijn de agaten uit de Zuid Amerikaanse afzettingen vaak grijs zonder speciale tekening, zij krijgen pas na kleuring levendige structuren.
Agaten vind je meestal als bol- of amandelvormige insluitsels in omvang variërend van enkele millimeters tot meerdere meters in kiezelzuurzame vulkanische gesteenten. Door ritmische kristallisatie ontstaat de gestreepte tekening. Over het ontstaan van agaat zijn meerdere theorieën. Nu denkt men dat agaten gelijk met het moedergesteente ontstaat, de in de lava vloeibare druppeltjes kiezelzuur koelen gelijktijdig af met de lava. Van buitenaf ontstaat de laagsgewijze kristallisatie op de holtewanden.
Soms is het inwendige van de amandel niet geheel met agaat gevuld, dan kunnen in de overblijvende holle ruimte mooi ontwikkelde kristallen ontstaan zoals bergkristal, amethist en rookkwarts.
Afhankelijk van patroon, tekening en structuur van agaatlagen zijn er verschillende soorten agaat te onderscheiden:
Ogenagaat: ringvormige tekening met oogachtig centrum in het midden. Een soort ringenagaat.
Bandagaat: banden evenwijdig met de buitenwand van de agaatamandel, ongeveer gelijke dikte.
Dendrietenagaat: kleurloze of witachtige, doorschijnende chalcedoon met dendrieten. Dendrietenagaat is niet geband.
Enhydros: synoniem voor watersteen. Agaatamandel of éénkleurige chalcedoomknol, deels gevuld met water, dat zichtbaar is door de wand. Na losmaken uit moedergesteente droogt de vloeistof gewoonlijk snel op.
Ringenagaat: ronde het middelpunt concentrisch of excentrisch gerangschikte ringen van agaatbanden.
Vestingagaat: agaatbanden met uitstekende hoeken zoals de bastions van oude vestingwerken.
Vuuragaat: ondoorzichtige, limoniet houdende lagenchakceloon met een kleurspel dat op opaal lijkt, door buiging en breking van het licht op de insluitsels.
Mosagaat: doorschijnende chalcedoon met een op mos lijkende insluitsels. Mosagaat is niet geband en dus geen agaat.
Landschapsagaat: boomsteen die door dendrieten een landschap achtige tekening heeft.
Pseudoagaat: inwendig gelijkend op agaat door banden en open holten. Uitwendig echter geen amandel- of bolvorm maar hoekig geometrisch uiterlijk. Ontstaat waarschijnlijk door opvulling in spleten van later opgeloste kristallen.
Pijpagaat: met talrijke buisjes doorgroeide agaat. Openingen van de kanalen meestal concentrisch gerangschikt.
Sardsteen; Agaat met concentrisch gelaagde buitenlagen en een rechtlijnige binnenlagen.
Donderei: gebandeerde agaatknol met sterk gegroeid oppervlak.
Brokkenagaat: door druk gebroken en door kiezelig bindmiddel weer aaneen geknitte agaat.
De Geschiedenis
Sinds 5000 jaar geleden al werd agaat in Egypte verwerkt tot zegelcilinders, ringstenen, cameeën en ampullen.
Rondom agaat is een hele industrie ontstaan en neemt daardoor onder de edelstenen wel een aparte plaats in. Het centrum van deze industrie is te vinden in Idar-Oberstein Rijnland in Duitsland. Gunstige plaatselijke omstandigheden vormen de basis van het ontstaan van de agaat industrie daar. In de omgeving werd agaat en jaspis gevonden. Goed zandsteen voor het maken van slijpwielen en water om de slijpstenen aan te drijven.
De eerste tekenen van deze industrie in Idar-Oberstein gaan terug tot het begin van de 16de eeuw. In de analen van 1548 zijn aantekeningen te vinden over de eerste agaatslijperij aan de Idarbeek. Al eerder werd agaat en jaspis gedolven in de streek maar de verwerking werd op andere plaatsen gedaan. Daarna zijn er in ras tempo slijperijen bijgekomen, eind 17de eeuw waren er al vijftien, begin 1800 zijn er al meer dertig. Een eerste crises ontstond in de eerste deel van 19de eeuw als de afzettingen opdrogen. De redding kwam van de andere kant van de wereld een eerste zending Braziliaans agaat arriveerde in 1834. De agaat industrie in Idar-Oberstein leefde weer op. In de tweede helft van de 19de eeuw waren er 153 op water aangedreven slijperijen.
Sinds de industriële revolutie is het verwerken van stenen niet meer plaatsgebonden. Hierdoor is men zich in Idar-Oberstein meer gaan specialiseren in het verwerken van hoogwaardige agaat variëteiten.
De oudste manier om agaat te slijpen is schuren op een vlakliggende zandsteen. Waarschijnlijk kwam het slijpen met een verticaal draaiend en door waterkracht aangedreven zandstenen wiel pas in het begin van de 14de eeuw in gebruik. Een waterrad buiten de slijperij, aangedreven door stromend water of water uit een stuwbekken, dreef in het gebouw een as aan, waar enige zandstenen wielen (ongeveer 150 cm hoog en 40-50cm dik) verticaal aan waren opgehangen. De slijpers lagen voor het wiel op hun buik op een steun, de zogenaamde kipstoel, en drukten krachtig tegen het met water bevochtigde slijpwiel. Het zandsteenwiel had twee slijpvlakken die elkaar in het midden van het loopvlak onder een hoek ontmoeten en daardoor konden aan elk wiel twee slijpers tegelijk werken.
Door het gebruik van stroom en later elektriciteit als aandrijfkracht en door de invoering van carborundum als slijpmiddel kon men zittend gaan werken. Verdere bijzonderheden over het slijpen van agaat.
Vindplaatsen
Tot begin van de 19de eeuw lagen de bekendste agaatafzettingen in de omgeving van Idar-Oberstein in Duitsland.
Nu liggen de voornaamste afzettingen in Brazilië en in het noorden van Uruguay. De kleur van deze agaten is vooral grijs en de streping is bijna niet te zien. Door kunstmatig kleuren krijgen deze stenen een aantrekkelijk uiterlijk. Ook zijn er vindplaatsen in Australië, China, India, Kaukasus, Madagaskar, Mexico, Mongolië, Namibië en de VS.
Kleuren van agaten
De kunst van het kleuren werd al door de Romeinen toegepast. Sinds de jaren twintig van de vorige eeuw wordt dit ook in Idar-Oberstein in Duitsland gedaan. De agaten, vooral uit Brazilië worden hiervoor gebruikt. De agaten daarvandaan zijn normaal gesproken grijs en weinig tekenend. Na het kunstmatig kleuren worden ze levendig. In Duitsland zijn ze ware kunstenaars in het kleuren van agaat, dat is de reden waarom daar het centrum van de agaat industrie is gebleven.
De kleurbaarheid van agaten is afhankelijk van porositeit en het opaal- en watergehalte van de banden. Agaten met dichte kwartsaggregaten witte banden nemen bijna geen kleur aan.
De gemakkelijk te kleuren agaatlagen worden week genoemd en die moeilijk te kleuren lagen hard. Het kleurprocedé zijn het geheim van de ondernemingen en worden door hen streng bewaakt. Voor het kleuren worden meestal anorganische kleurstoffen gebruikt want organische stoffen zijn niet lichtrecht en zijn ook zwakker. Alleen als de gekleurde stenen een opvallende kleur hebben zijn ze te onderscheiden van natuurlijke niet gekleurde agaten.
Voor het kleuren van agaten worden ze eerst gereinigd met warme zuren of logen, daarna in de uiteindelijke vorm gesneden en geslepen en gepolijst.
Rode kleuren: de kleurende stof is ijzeroxide. De agaten worden in een ijzernitraatoplossing gedompeld en daarna verhit. Door technische behandelingen kan men diverse rode tinten verkrijgen. Van nature gele lagen worden door branden rood.
Gele kleuren: de kleurende stof is ijzerchloride. De agaten worden in zoutzuur gedrenkt en daarna verwarmd. Dit geeft een citroengele kleur.
Bruine kleuren: door behandeling met suikeroplossing en verwarmen ontstaan bruine tinten. Met behulp van kobolt nitraat worden dezelfde resultaten bereikt.
Zwarte kleuren: de kleurende stof is koolstof. De agaten worden in een geconcentreerde honing- of suikeroplossing gelegd en vervolgens behandeld met verwarmde zwavelzuur. Hierdoor ontstaat een diepzwarte kleur. Door behandelingen kan men bruine tinten verkrijgen. Ook kobaltnitraat schijnt vergelijkbare resultaten op te leveren.
Groene kleuren: de kleurende stof is ijzer. De agaten worden in chroomzout- oplossing gedrenkt en daarna gebrand, waarbij de groene kleur ontstaat. Een nikkelnitraatoplossing en branden zouden hetzelfde resultaat opleveren.
Blauwe kleuren: de kleurende stof is ijzer. De agaten worden in een verzadigde oplossing van bloedloogzuur gedompeld en daarna in ijzervitriool (waterhoudend ijzersulfaat) gekookt. Hierdoor ontstaat de kleur Berlijns blauw.
Spirituele eigenschappen
Een zeer stabiel kristal, gevormd uit microscopische kristallen van kwarts in strepen. Agaten zijn aardende stenen die een emotioneel, fysiek en intellectueel evenwicht creëren. Ze ondersteunen het centreren en stabiliseren van fysieke energie.
Agaat heeft de kracht om tegenstellingen yin en yang te harmoniseren, de positieve en negatieve krachten die het universum bijeenhouden. Agaat, met zijn kalmerende werking, werkt langzaam maar geeft veel kracht. De vele lagen brengen verborgen informatie aan het licht. Psychisch maakt agaat de acceptatie van uw zelf mogelijk en vergroot het zelfvertrouwen. Het versterkt zelfanalyse en de waarneming van verborgen omstandigheden en wijst u op ongemak dat uw welzijn verstoort.
Agaten bevorderen de geestelijke functie door het versterken van concentratie en analytische vermogens. De liefde van agaat voor oprechtheid bevordert het spreken van de waarheid. Agaten met heldere kristallen stimuleren herinneringen.
Emotioneel overwint dit kristal negativiteit en verbittering van het hart. Het verzacht innerlijke woede door liefde te koesteren en het geeft de moed om opnieuw te beginnen. Tevens schept het een gevoel van veiligheid en zekerheid bij het verminderen van innerlijke spanning.
Spiritueel versterkt agaat het bewustzijn en verbindt het u met het collectieve bewustzijn van het leven. Het moedigt contemplatie en assimilatie van levenservaringen aan wat leidt tot spirituele groei en stabiliteit.
Agaat geeft evenwicht aan het aura en elimineert en transformeert negatieve energieën. Het reinigende effect werkt krachtig op fysiek en emotioneel niveau. Op het hart gelegd geneest het de emotionele aandoening van niet kunnen accepteren van liefde. Op de buik gelegd of als elixer ingenomen stimuleert agaat de spijsvertering en werkt het goed tegen gastritis. Het heelt de ogen, de maag en de baarmoeder, het reinigt het lymfestelsel en de alvleesklier en het maakt de bloedvaten sterker en geneest huidaandoeningen.
Groene agaat vergroot de geestelijke en emotionele flexibiliteit en versterkt de besluitvaardigheid. Belangrijk bij het oplossen van geschillen.
Roze agaat vergroot liefde tussen ouder en kind. Leg het op het hart voor een maximaal effect.
Botswana agaat wordt alleen in Botswana gevonden en is erg nuttig voor iemand die te maken heeft met vuur of rook. Het is goed voor mensen die roken of willen stoppen met roken. Het blijft niet bij problemen hangen, maar zoekt naar oplossingen. Het helpt u onbekend terrein te verkennen en uw creativiteit te vergroten. Op geestelijk niveau ziet u zaken in breder verband. Op emotioneel niveau gaat het onderdrukking tegen. Deze agaatsoort heeft vaak knobbeltjes en omdat het grijs en gewoonlijk ovaal is, ziet het eruit als hersenen, waarmee het resoneert. Het is bijzonder nuttig bij het assimileren van zuurstof stimuleert de bloedsomloop en is weldadig voor de huid. Het helpt ook bij een depressie. Op niet fysiek niveau stimuleert het kruinchakra, waardoor energie in het auraveld komt.